Gut näme? Gut üçin näme gowy?

Gutlar , patyşalaryň keseli ýa-da baýlaryň keseli diýlip hem bilinýär, soltanlaryň ölümine sebäp bolan agyr revmatiki keseldir. Gut keseli diýlip hem atlandyrylýan revmatiki keseller kategoriýasyna girse-de, metabolik kesel hasaplanyp bilner. Erkeklerde has ýygy duş gelýän bu kesel, adamyň işine we jemgyýetçilik durmuşyna ýaramaz täsir edip biler.

Gut, peşew kislotasynyň toplanmagy bilen häsiýetlendirilýän dürli şertlere degişlilikde ulanylýan termin. Bu ýygnanma, adatça adamyň aýagynda bolýar. Gut keseli bolan adamlar aýak bogunlarynda ödem we agyry duýup bilerler. Uly barmak bu bozulmanyň iň köp täsir edýän bogunlaryndan biridir. Gut hüjümi duýdansyz we ýiti agyrylara sebäp bolýar we adamlar aýaklary ýanýan ýaly duýup bilerler. Gutyň alamatlary wagtlaýyn bolsa-da, alamatlara gözegçilik etmegiň dürli usullary bar.

Gut näme?

Gut, dowamly (uzak möhletli) we umumy bogun çişmesi, dokumalarda monosodium urat diýilýän monohidrat kristallarynyň toplanmagy bilen häsiýetlendirilýän keseldir. Taryhy gadymy döwürlerden gözbaş alyp gaýdýan Gut, jikme-jik öwrenilen we gözegçilik edip bolýan revmatologiki keseldir.

Adaty şertlerde bedendäki galyndy materiallary, esasanam belok galyndylary peşew kislotasyna öwrülýär we bedenden çykarylýar. Urik kislotasyny çykarmak ýa-da bu maddalaryň köpüsini öndürmek bilen baglanyşykly meseleler ganda we bedende ýygnanmagyna sebäp bolup biler. Gandaky peşew kislotasynyň mukdary kadadan ýokary bolsa, oňa giperurikemiýa diýilýär. Bu ýagdaý wagtyň geçmegi bilen gutulyp, gaty agyryly bogun çişmegine sebäp bolup biler.

Giperurikemiýa peşewiň we ganyň ýokary kislotaly bolmagyna sebäp bolýar. Käbir etler, piwo, geraniumlar we guradylan baklaglar ýaly alkogolly içgiler, peşew kislotasy ýokary bolan iýmitleriň arasynda. Iýmitden başga-da genetiki faktorlar, aşa semizlik ýa-da semizlik we stres gandaky peşew kislotasynyň derejesiniň ýokarlanmagy bilen baglanyşykly faktorlaryň biridir.

Ganda aşa köp bolan urik kislotasy dokumanyň boşluklaryndan syzýar we bogun we töweregindäki gurluşlarda ýygnanýar. Bogunlarda ýygnanmak, bu ýerlerde çişmä sebäp bolup, bogunlarda suwuklygyň köpelmegine, hereket çäklendirmelerine we agyrylara sebäp bolup biler. Aýratynam uly barmak we dyz bogunlaryna täsir edýän bu näsazlyga gut diýilýär. Käwagt peşew kislotasy böwreklerde hem ýygnanyp biler. Seresap bolmaly, sebäbi bu böwrek daşynyň döremegine sebäp bolup biler.

Gut keseliniň tapgyrlary haýsylar?

Gut keseli 4 basgançakda ösýär: ýiti hüjüm, kesel döwri, dowamly gut we topus gut.

• Uteiti hüjüm: Bu keseliň birden bogunda başlamagy we 5-10 gün dowam etmegi. Bogunlarda gysga möhletli çişme we agyry bolýar.

• Kesgitli döwür: Bu hassanyň arz-şikaýatlarynyň düýbünden ýok bolýan tapgyry. Şeýle-de bolsa, bu etapdan soň derrew güýçli hüjümler bolup biler.
• Hroniki gut: Hüjümleriň arasyndaky wagt kem-kemden gysgalsa we bejerilmese, bir ýa-da birnäçe bogunda hemişelik çişmek, agyry we hereketiň çäklendirilmegi bolup biler.
• Tophus Gut: Keseliň ulalmagy bilen peşew kislotasy bogunlarda we töweregindäki dokumalarda aşa köp ýygnanýar we tophi diýilýän çişleri emele getirýär. Tophi esasanam uly barmakda, metatarsal süňkde, barmaklaryň ýokarsynda we tirseklerinde ýüze çykýar.

Gut keseliniň alamatlary nämeler?

Irden bedende kislota ionlarynyň ýygnanmagy netijesinde bogunlarda çişme bolup, agyr agyry ýüze çykýar. Aslynda agyry şeýle bir güýçli welin, näsag ukudan oýanýar. Gut, böwreklerde peşew kislotasynyň ýygnanmagy sebäpli döreýän keseldir, peşewde we daşda gan ýaly alamatlardan başga-da, garyn we aşaky bel agyrylary bolup biler. Agyry dowamly bolýar we bogunlarda ýygnanýan peşew kislotasy bogunlaryň yzygiderli çişmegine we deformasiýa sebäp bolup biler.

Gut, adatça bogunlaryň (artrit) çişmesi hasaplanýar. Hüjümleriň başlanmagy duýdansyz we agyryly. Zeper ýeten bogunlarda dürli alamatlar bolup biler, şol sanda ýanmak, berklik we çişmek. Gutyň alamatlary adama görä üýtgäp biler. Hatda käbir adamlarda asimptomatiki kursy dowam etdirip biler. Bu adamlaryň gandaky peşew kislotasynyň derejesiniň ýokarlanandygyna garamazdan gutdan hiç hili arz ýok. Hüjüm wagtynda ýüze çykýan alamatlara ýiti gut alamatlary diýilýär. Agyry, gyzarma we ödem gut keseliniň esasy alamatlarydyr. Esasanam gijelerine başlaýan hüjümlerden soň adamlar alamatlar sebäpli ukusyndan oýanyp bilerler. Zeper ýeten sebit bilen gaty kiçi aragatnaşyklaram çydap bolmajak şikaýatlara sebäp bolup biler. Şol bir wagtyň özünde, täsir eden bogunyň hereketlerinde çäklendirme bar.

Aciti gut hüjüminde ýüze çykýan şikaýatlar adatça bir bogunda ýüze çykýar. Uly barmak iň köp täsir edilýän bogun meýdanydyr. Şikaýatlaryň dowamlylygy, adatça, 12-24 sagadyň arasynda üýtgese-de, alamatlaryň 10 gün dowam edýän agyr gut keselleri hem bar. Uteiti gut hüjümleriniň arasynda näsaglar hiç hili arz-şikaýat etmän durmuşlaryny dowam etdirýärler.

Uteiti gutyň gaýtalanýan hüjümleri bogunlara hemişelik zeper ýetirip biler. Bilelikdäki agyrydan başga-da, wagtyň geçmegi bilen çişme, gyzarma, ödem we hereketlilik ýaly alamatlar gowulaşýar, ejir çeken ýeriň derisiniň gabygy we gyjytmagy ýaly alamatlar ýüze çykyp biler. Uly barmakdan, bilek bogunlaryndan, barmaklardan, tirsekden, topukdan we aýagyň ýokarky böleginden başga-da bedeniň beýleki bogunlaryna täsir edip bilýän bu kesel gutyň täsir edip biljek beýleki ýerlerinden biridir.

Gut hüjümleri adaty ýagdaýdan has ýygy ýüze çyksa, oňa dowamly gut keseli diýilýär. Dowamly gut hüjümleri, dogry bejerilmese, saglyk problemalaryna sebäp bolup biljekdigi sebäpli seresap bolmaly. Dowamly gut kesellerinde agyry hemişelik bolup biler we bu ýagdaýda adamyň ukusynyň hili ýaramaz täsir edýär. Ukusyzlyk, ýadawlyk, güýçlenýän stres we keýpiň üýtgemegi ýaly meseleler ýüze çykyp biler. Ukynyň hilinden başga-da, pyýada ýöremek, öý işlerini ýerine ýetirmek we beýleki adaty gündelik işler hem ýaramaz täsir edip biler.

Tophi deriniň aşagyndaky peşew kislotasynyň kristallarynyň ýygnanmagy bilen häsiýetlendirilýän hroniki gut keselidir. Ellerde, aýaklarda, bileklerde we gulaklarda ýüze çykyp bilýän Tophus, agyry däl, ýöne hüjüm wagtynda çişip, çişip gidýän gaty subkutan çişler ýaly görünýär. Topus ösmegini dowam etdirip, töweregindäki derä we bogun dokumalaryna zeper ýetirip biler. Degişli bejergini almak gaty möhümdir, sebäbi bu ýagdaý ulaldygyça bilelikdäki deformasiýa bolup biler.

Ganda köp mukdarda bolan urik kislotasy öýkenlerde we böwreklerde ýygnanyp biler. Bu seýrek ýagdaýdan başga-da, hroniki gut kesellerinde katarakt we gury göz sindromy ýaly dürli saglyk problemalarynyň ýüze çykmagy sebäpli seresap bolmak maslahat berilýär.

Gut keseline näme sebäp bolýar?

Gutyň iň möhüm sebäbi, bedeniň peşew kislotasynyň aşa köp öndürilmegi ýa-da öndürilen peşew kislotasyny böwreklerden çykaryp bilmezligi. Sagdyn iýmitleniş endikleri, aşa köp alkogol içgileri, duýdansyz we agyr keseller, dürli neşe bejergileri, bilelikdäki şikesler, hirurgiki amallar we böwrek keselleri gandaky peşew kislotasynyň mukdarynyň köpelmegine sebäp bolup biler. Ageaşyň ulalmagy gut keseliniň döremek howpuny hem artdyryp biler. Gut, käbir adamlarda maşgalalarda ýüze çykyp bilýän keseldir. Dürli genleriň onlarçasy, esasanam SLC2A9 we ABCG2 genleri gut keseline sebäp bolup biler. Gut bilen baglanyşykly genler peşew kislotasynyň alyş-çalşy bilen baglanyşyklydyr.

Gutyň emele gelmeginde genetiki faktorlaryň täsirli bolup biljekdigi we maşgala faktorlaryndan başga-da käbir keselleriň ýeňilleşdiriji täsiri bolup biljekdigi kabul edilýär. Semizlik, süýji keseli, ýürek keseli, ýokary gan basyşy we ýokary holesterin hassalarda gut keseliniň döremek howpy has ýokarydyr.

Käbir näsazlyklaryň dowamynda bedende peşew turşusynyň köpelmegi bolup biler. Adaty bolmadyk ferment işjeňligi bilen baglanyşykly bu ýagdaý, adatça lenfoma, leýkoz, gemolitik ganazlyk we toshbaýaz ýaly ýagdaýlarda ýüze çykýar. Urik kislotasynyň öndürilişiniň ýokarlanmagy, rak keselini bejermekde ulanylýan himiýa terapiýasyndan we radioterapiýadan soň ters täsir edip biler.

Gut keseli nädip anyklanýar?

Sinowial suwuklykda (bilelikdäki giňişlikdäki suwuklyk) derňewde monosodium urat kristallaryny tapmak gutyň altyn standart anyklaýyş usulydyr. Bu synagda lukmanlar inçe iňňe bilen täsir edilen bogun ýerinden suwuklyk nusgasyny alýarlar. Sinowial suwuklyk ýiti gut alawlary wagtynda sary we bulutly bolýar. Kristallary we ak gan öýjüklerini öz içine alýan bu suwuklygyň mikroskopiki gözden geçirilmegi, ony mikrob faktorlary sebäpli döreýän bogun çişmesinden tapawutlandyrýar.

Gut keseline anyklaýyş çemeleşmesinde dürli laboratoriýa gözlegleri hem ulanylyp bilner. Ak gan öýjükleriniň sany, eritrositleriň çökündileriniň derejesi (ESR) we c-reaktiw belok (CRP) ýaly biohimiki bellikler ýiti gutda peýdaly bolsa-da, olaryň bu kesele mahsus däldigini ýatdan çykarmaly däldir. Gan barlagy arkaly peşew kislotasynyň derejesini ölçemek örän möhüm synag bolsa-da, käwagt ýalňyşlyga sebäp bolup biler. Käbir adamlarda ganyň peşew kislotasynyň derejesi ýokary bolsa-da, gut alamatlary ýok bolsa-da, käbir adamlarda ganyň peşew kislotasynyň derejesi pes bolsa-da gut alamatlary bolup biler. Şol sebäplere görä, gut keselini anyklamak üçin ganyň peşew kislotasynyň derejesini ölçemek ýeterlik hasaplanmasa-da, käbir hassalarda gutyň gidişini barlamak üçin ulanylyp bilner.

Gut keselini anyklamak üçin biohimiki synaglardan başga-da dürli şekillendiriş gözlegleri ulanylyp bilner. Ultrasonografiýa yzygiderli ýerine ýetirilmese-de, kıkırdak meýdanynda ýygnanan kristallary tapyp biler. Rentgen rentgenografiýasy guty käbir beýleki bogun bozulmalaryndan tapawutlandyrmakda peýdaly bolup biljek radiologiki anyklaýyş gurallarynyň arasynda.

Gut keseli nädip bejerilýär?

Gutda, ýiti hüjümlerde we hüjümleriň arasynda aýratyn bejeriş usullary ulanylýar. Inflamokançlyga garşy dermanlar agyry güýçli bolan ýiti döwürlerde ulanylsa-da, neşe bejergisinde ulanylýan dermanlar keseliň gidişine baglylykda lukmanlar tarapyndan üýtgedilip bilner. Steroid däl çişmä garşy dermanlar, kolhisin ýa-da kortikosteroidler, adamyň ýagdaýyna baglylykda guty bejermekde ulanyp boljak dermanlaryň arasynda. Kolhisiniň işjeň düzümini öz içine alýan dermanlar, gut sebäpli ýüze çykýan agyrylara gözegçilik etmekde täsirli hasaplanýan çişmä garşy dermanlardyr.

Käbir hassalarda gut alawynyň gaty agyr we dowamly kursy bolup biler. Bu adamlarda ýüze çykyp biljek böwrek daşlarynyň, topuslaryň ýa-da gut bilen baglanyşykly beýleki kynçylyklaryň öňüni almak üçin bedende peşew kislotasynyň önümçiligini azaldýan ýa-da peşewde peşew kislotasynyň çykmagyny ýokarlandyrýan dermanlar ulanylyp bilner. Gyzzyrma, deriniň dökülmegi, bagryň çişmegi ýa-da böwrek problemalary ýaly ýaramaz täsirleri döredip biljek bu derman serişdeleriniň ulanylmagy, lukmanyň gözegçiligi astynda amala aşyrylmagy möhümdir.

Fiziki işjeňlik hüjümleriň agyrlygyny ýokarlandyryp biljekdigi sebäpli, näsaglara ýiti döwürde dynç almak maslahat berilýär. Iýmit bejergisi gutda derman ýaly möhüm rol oýnaýar. Gut keselini bejermek üçin näsaglara diyetisist tarapyndan taýýarlanan ýörite berhizi berjaý etmek, köp suw sarp etmek we ýeňil maşk programmalary bilen durmuş derejesini ýokarlandyrmak maslahat berilýär.

Gut keseli diýeti

Gut üçin amatly şahsylaşdyrylan iýmitleniş programmasyny taýýarlamak, agyrlaşma sanyny azaltmak üçin görülýän iň möhüm ädimlerden biridir. Bu berhiz, ganyň peşew kislotasynyň derejesini adaty çäklere çenli azaltmagy maksat edinýär.

Alkogol içgilerini kabul etmegi çäklendirmek ýa-da düýbünden kesmek, gut alamatlaryny gowulaşdyrmakda möhüm durmuş üýtgemegi. Mundan başga-da, suwuklygyň sarp edilişini ýokarlandyrmak, az ýagly süýt önümlerini saýlamak, organiki etleri ýa-da ýokary purinli ýagly ownuk balyklary sarp etmezlik, belok çeşmesi hökmünde baklaglary saýlamak, uglewodlary sarp etmek üçin bugdaý önümlerini ýa-da täze gök önümleri we miweleri iýmek hem bar. berhiz meýilnamasynda.

Iýmitde puriniň mukdary az bolan iýmitler, 100 gram üçin 100 milligramdan az purin bolan iýmitler hökmünde kesgitlenilýär. Fruitshli miweler gut üçin kynçylyk döretmeýän iýmitleriň arasynda. Çerwi miwesi, peşew kislotasynyň derejesine we çişme derejesine goşandy sebäpli gut hüjümleriniň öňüni almakda bedeniň kadaly işlemegine goldaw berip biler. Kartoşka, nohut, kömelek, baklajan we gök ýaprakly gök önümler ýaly ähli gök önüm önümleri gut hassalary tarapyndan iýilip bilinjek iýmitleriň arasynda. Miwe we gök önümlerden başga-da, ýumurtga, süýt önümleri, hoz, kofe, çaý we gök çaý, ysly zatlar we ösümlik ýaglary gut keseliniň iýmitleniş meýilnamasyna girizilip bilinjek iýmitlerdir.

Bedeniň agramyny azaltmak

Artykmaçlyk gut hüjümleri üçin töwekgelçilik bolup biler. Esasanam aşa semiz adamlarda ýüze çykýan insuline garşylyk, ganyň peşew kislotasynyň ýokary derejesi bilen baglanyşykly hasaplanýar. Açmak bilen adamlar insulin gormonyna garşylygy bozup, peşew turşusynyň peselmegine goşant goşup bilerler.

Gut hassalarynyň horlanmak meselesinde üns bermeli zady, horlanmagyň tizligidir. Seresap bolmaly, sebäbi gaty az kalorili iýmitde çalt horlanmak gut keseliniň döremek howpuny ýokarlandyryp biler.

Maşk etmek

Yzygiderli maşk, gutyň hüjümleriniň öňüni almak üçin edilip bilinýän we peşew kislotasynyň derejesini peseltmäge kömek edip biljek başga bir tejribe.

Suwuklygyň sarp edilmegi

Gündelik suwuklygyň ýeterlik sarp edilmegini üpjün etmek, gut keseliniň döremek howpuny azaldyp biler. Suwuklyk kabul edilende, böwreklerden gana goşmaça peşew kislotasynyň çykmagy aňsatlaşýar we peşew bilen aýrylýar. Suwuklygy sarp etmek, esasanam yzygiderli maşk edýän, derlemek arkaly bedenindäki käbir suwuklyklary ýitirýän adamlar tarapyndan ünsden düşürilmeli mesele.

Alkogol içgilerini çäklendirmek

Alkogol gut üçin belli bir triggerdir. Bu ýagdaýyň sebäbi, alkogol içgileri bilen bedenden artykmaç peşew kislotasyny aýyrmagyň ýerine, alkogolyň çykarylmagyny ileri tutýar. Şeýlelik bilen, alkogol içgilerinden soň köp mukdarda galan peşew kislotasynyň ýygnanmagy we kristal görnüşine öwrülmegi aňsatlaşýar.

Iýmit, maşk we beýleki durmuş ýörelgeleriniň üýtgemegi guty we ýokary peşew kislotasy sebäpli döreýän beýleki saglyk ýagdaýlaryny bejermekde örän täsirli. Käbir adamlarda durmuş şertleriniň üýtgemegine goşmaça lukmançylyk bejergisi zerur bolup biler. Lukmanlar tarapyndan bellenen dermanlara berk ýapyşmak bejerginiň möhüm bölegidir.

Gutyň alamatlaryny, özüňizde ýa-da töweregiňizdäkilerde duýsaňyz, saglyk edaralaryna ýüz tutup, degişli bejergi we durmuş ýörelgeleriniň üýtgemegi barada hünärmen lukmanlardan kömek almagy maslahat berilýär.

Sagdyn günler arzuw edýäris.