TKOkuw maýyplygy näme?
Okuw maýyplygy ; Diňlemek, gürlemek, okamak, ýazmak, pikirlenmek, meseläni çözmek ýa-da matematika endiklerini ulanmakda kynçylyk. Şeýle hem adama maglumat saklamakda, gaýtadan işlemekde we öndürmekde kynçylyk çekýär. Çagalarda ýygy-ýygydan syn edilse-de, okuw taýdan kemçilikler ulularda-da bolýar. Käbir hadysalarda adamyň öwreniş ukybynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny görüp bolmaz we adam ömrüni onuň bilen ýaşap biler.
Okuw maýyplygynyň alamatlary
Mekdebe çenli çagalar alamatlary:
- Gepläp başlamakda ep-esli gijä galmak,
- Sözleri aýtmakda we täze sözleri öwrenmekde kynçylyk ýa-da haýallyk,
- Motor hereketleriniň ösüşinde haýallyk (meselem, aýakgap daňmak ýa-da düwmeleri basmak kynlygy)
Başlangyç mekdep alamatlary:
- Okamagy, ýazmagy we sanlary öwrenmekde kynçylyk,
- Matematiki alamatlary bulaşdyrmak (meselem, "x" ýerine "+"),
- Sözleri yza okamak (mes. "We" jaýyň ýerine ")
- Gaty ses bilen okamakdan we ýazmakdan ýüz öwürmek,
- Okuw wagty kyn,
- Ugur düşünjelerini tapawutlandyryp bilmezlik (sag-çep, demirgazyk-günorta),
- Täze hünärleri öwrenmekde haýal,
- Dost tapmakda kynçylyk,
- Öý işiňizi ýatdan çykarmaň,
- Nädip işlemelidigini bilmän,
- Ialüz keşbine we beden hereketlerine düşünmekde kynçylyk çekýär.
- Okuw taýdan kemçilikli her bir çaga dürli-dürli we birmeňzeş aýratynlyklary ýok. Şonuň üçin aýratynlyklary kesgitlemek we diagnoz goýmak üçin jikme-jik baha bermek zerurdyr.
Okuw taýdan kemçiliklere näme sebäp bolýar?
Okuw taýdan kemçilikleriň sebäbi belli bolmasa-da, gözlegler beýniniň gurluşyndaky funksional tapawutlar bilen baglanyşyklydygyny görkezýär. Bu tapawutlar dogabitdi we nesil yzarlaýar. Ene-atanyň meňzeş taryhy bar bolsa ýa-da doganlaryndan biriniň okuw taýdan kemçiligi bar bolsa, beýleki çaganyň ähtimallygy hem ýokarlanýar. Käbir hadysalarda, dogulmazdan ozal ýa-da soň ýüze çykan mesele (göwrelilik döwründe alkogol içgileri, kislorod ýetmezçiligi, wagtyndan öň ýa-da pes dogluş agramy) öwrenmekde kemçilik bolup biler. Ykdysady kynçylyklaryň, daşky gurşaw faktorlarynyň ýa-da medeni tapawudyň okuwda kynçylyk döretmeýändigini ýatdan çykarmaly däldir.
Maýyplygy anyklamagy öwrenmek
Çaganyň dogluş taryhyny, ösüş aýratynlyklaryny, mekdebiň görkezijilerini we maşgalanyň durmuş-medeni aýratynlyklaryny göz öňünde tutup, hünärmen tarapyndan kliniki baha berilýär. Amerikan Psihiatrik Assosiasiýasy tarapyndan neşir edilen we anyklaýyş ölçeglerini kesgitlemek üçin çeşme bolan DSM 5-de ýörite öwreniş bozulmasy ady bilen tapylýar. Kesel anyklaýyş ölçeglerine laýyklykda, aşakdaky alamatlaryň iň bolmanda biriniň bardygyny görkezýän mekdep endiklerini öwrenmekde we ulanmakda kynçylyklar, zerur çärelere garamazdan azyndan 6 aý dowam etmeli;
- Sözleri nädogry ýa-da gaty haýal okamak we tagalla gerek,
- Okalýanlaryň manysyna düşünmekde kynçylyk,
- Hat ýazmak we hat ýazmak kyn,
- Expressionazmaça aňlatma kynçylyklary,
- Sanlary kabul etmek, san faktlary ýa-da hasaplamak kynçylyklary
- San taýdan pikirlenmek kynçylyklary.
Learningörite okuw maýyplygy; Üç görnüşe bölünýär: okamagyň bozulmagy (disleksiýa), matematikanyň bozulmagy (diskalkuliýa) we ýazuw aňlatma bozulmasy (disgrafiýa). Aşakdaky görnüşler bilelikde ýa-da aýratyn bolup biler.
Okuw maýyplygy nähili bejerilýär?
Bejergi başlanda ilkinji ädim psiho-terbiýe. Maşgala, mugallymlar we çaga üçin terbiýe bejergisi ýagdaýy düşünmek we haýsy ýoldan gitmelidigini kesgitlemek taýdan möhüm ähmiýete eýe. Indiki döwür üçin öýde we mekdepde bir wagtda dowam etjek ýörite bilim we gatyşma maksatnamasy taýýarlanmalydyr.
Okuw taýdan kemçilikli çaga öýde nädip ýüz tutmaly?
Childrenhli çagalara söýgi, goldaw we höwes gerek. Okuw taýdan kemçilikli çagalara bularyň hemmesi zerur. Ene-atalar hökmünde esasy maksat okuw taýdan kemçilikleri bejermek däl-de, ýüze çykjak kynçylyklar sebäpli sosial we emosional zerurlyklaryny kanagatlandyrmak bolmaly. Çaganyň öýdäki oňyn özüni alyp barşyna ünsi jemlemek, özüne bolan ynamy ösdürmäge kömek edýär. Şeýlelik bilen, çaga kyn ýagdaýlara nähili çemeleşmelidigini öwrenýär, güýçlenýär we çydamlylygy ýokarlanýar. Çagalar görmek we modellemek arkaly öwrenýärler. Ene-atalaryň oňyn garaýyşlary we gülkünç duýgusy çaganyň dünýägaraýşyny üýtgedýär we bejergi işinde oňa kömek edýär.
Okuw taýdan kemçiligi bolan çaga mekdebe nädip ýüz tutmaly?
Mekdep bilen hyzmatdaşlyk etmek we aragatnaşyk saklamak gaty möhümdir. Şeýlelik bilen, mugallymlaryň çaga bilen tanyşmagy we zerurlyklaryna görä hereket etmegi üpjün edilýär. Her bir çaganyň üstünlik ýa-da kynçylyk dürli ugurlary bar. Bu tapawutlar görüş, eşidiş, taktil ýa-da kinestetiki (hereket) ugurlarynda ýüze çykýar. Çaganyň ösen ýerine baha bermek we şoňa görä hereket etmek bejergä kömek edýär. Güýçli görüş duýgusy bolan çagalar üçin kitaplar, wideolar ýa-da kartoçkalar ulanylyp bilner. Güýçli eşidiş duýgusy bolan çagalar üçin sapak öýde gaýtalanyp biler ýaly ses ýazgy edilip bilner. Dostlary bilen işlemäge höweslendirmek hem bu prosese kömek edip biler. Mysal üçin, matematika meselelerinde sanlary okamakda kynçylyk çekýän çaga üçin, çaganyň gowy ýerlerine baha bermek we problemalary ýazmak we olara hödürlemek ýaly çözgütler bilen köpeldip bolýar.
Maşgalalara maslahat
- Çagaňyzyň oňyn taraplaryna üns beriň,
- Çagaňyzy diňe mekdepdäki üstünlikler bilen çäklendirmäň,
- Ony üstünlik gazanyp boljak dürli ugurlary öwrenmäge höweslendiriň (aýdym-saz ýa-da sport ýaly),
- Garaşýan zatlaryňyzy edip biljek zatlary bilen çäklendiriň,
- Simpleönekeý we düşnükli düşündiriş beriň,
- Her çaganyň özboluşlydygyny ýadyňyzdan çykarmaň.